Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) – szczepionka dla osób narażonych na pokłucia przez kleszcze.

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest jednym z zagrożeń występujących w Polsce i północnej Europie. Poniżej przedstawię co powinieneś wiedzieć o chorobie, objawach i co możesz zrobić aby chronić siebie i Twoich bliskich.

Gdzie kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest częste?

Choroba występuje najczęściej we wschodniej, północnej i centralnej Europie. Jest także trochę inny podtyp choroby we wschodniej Rosji i Azji włączając w to Chiny i Japonię. Kleszcze są głównie obecne na terenach zalesionych, trawiastych, blisko rzek, jezior i mokradeł. Ludzie, którzy dużo czasu przebywają na łonie przyrody podejmując aktywności takie jak camping, chodzenie po górach, łowienie ryb, jazda na rowerze po górach są szczególnie narażeni i powinni rozważyć szczepienie.

Niedoszacowana liczba przypadków KZM w Polsce

Liczba przypadków KZM w Polsce jest znacznie niedoszacowana. Praktycznie wszystkie kraje wokół Polski raportują wysoki odsetek zachorowań. W przypadku wystąpienia objawów KZM nie ma żadnego leczenia. Lekarze często nie widzą potrzeby wykonywania badań, ponieważ na etapie zachorowania nie zmienia to postępowania. Istnieje skuteczna profilaktyka w formie szczepień. [Stefanoff 2013]

Czym jest kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) i co je wywołuje

Kleszczowe zapalenie mózgu jest poważną chorobą wirusową przenoszoną przez ukłucia kleszczy. Większość chorych zwykle wraca do zdrowia w ciągu tygodnia. W bardziej poważnych przebiegach infekcja może się rozszerzyć i prowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. W takich przypadkach pacjenci wymagają hospitalizacji.

Objawy kleszczowego zapaleni mózgu

Początkowe objawy zwykle pojawiają się w przedziale 2 – 28 dni od ukłucia i trwają od 1-8 dni. Najczęstsze objawy kleszczowego zapalenia mózgu:

• wysoka temperatura
• ból głowy
• zmęczenie
• bóle mięśniowe
• nudności

Powikłania kleszczowego zapalenia mózgu

35-58% pacjentów z kleszczowym zapaleniem mózgu ma długotrwałe powikłania neurologiczne [Kaiser 2008]

• zaburzenia mowy (12%)
• zaburzenia równowagi (21%)
• pogorszenie pamięci (42%)

Jak można zminimalizować ryzyko zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu?

Szczepienie to pierwsza linia obrony. W przeciwnym przypadku na terenach zielonych zaleca się stosowanie długich rękawek, długich nogawek aby zmniejszyć ryzyko dostania się do skóry przez kleszcze. W momencie ukłucia kleszcze uwalniają substancje znieczulającą, dlatego należy oglądać się codziennie bo można poczuć ukłucia. Inną drogą jaką można się zakazić jest picie niepasteryzowanego mleka, szczególnie koziego. Z tego względu zaleca się unikanie picia niepasteryzowanego mleka. Należy niezwłocznie usuwać wkłute kleszcze.

W przeciwieństwie do boreliozy wczesne usunięcie kleszcza nie zapobiega zakażeniu KZM, ponieważ wirus nie potrzebuje tak długiego czasu jak krętki boreliozy aby wniknąć do organizmu człowieka [Zajkowska 2015].

Wirus kleszczowego zapalenia mózgu (KZM) – częstość występowania u kleszczy to nawet 8%

• Zarażone kleszcze mogą występować na różnych terenach zielonych, w tym w lasach, na łąkach i w miejskich parkach. W badaniach przeprowadzonych w 2016 r. w Warszawie bardzo duże ilości kleszczy znaleziono m. in. w ZOO i w Łazienkach Królewskich – http://metrowarszawa.gazeta.pl
• Szacuje się, że nawet 15% kleszczy może być zarażonych wirusem powodującym KZM – [Zajkowska 2013]
• W badaniu przeprowadzonym w województwie lubelskim wykazano, że odsetek kleszczy zarażonych wirusem KZM był 5-krotnie większy niż tych zakażonych krętkiem boreliozy – [Zając 2017]

Schemat szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu szczepionką firmy Pfizer 

Szczepionką produkowaną przez Pfizer rutynowo szczepimy w schemacie 0-1-6 m-cy z tym iż istnieje pewien dopuszczony zarejestrowany margines w którym powinno być wykonane szczepienie.

• Druga dawka – Typowo po miesiącu (28 dniach). Można też szczepić w schemacie przyśpieszonym, kiedy druga dawka jest po 2 tygodniach, dopuszczony jest maksymalny okres odstępu dla drugiej dawki do 3 miesięcy.
• Trzecia dawka – Typowo po 5 miesiącach od dawki drugiej, maksymalny okres – 12 miesięcy.
• Pierwsza dawka przypominająca – po 3 latach
• Kolejne dawki przypominające – co 5 lat, po 60 r. ż. – co 3 lata

Skuteczność szczepionki przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu firmy Pfizer

Po wykonaniu dwóch dawek szczepionki przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, co oceniano po 21 dniach od wykonania szczepienia osiągnięto skuteczność szczepienia około 90%, natomiast po wykonaniu trzech dawek szczepionki skuteczność szczepionki oceniono na około 99%.

Referencje

1. Kaiser R. Tick-borne encephalitis. Infect Dis Clin North Am. 2008 Sep;22(3):561-75, x. doi: 10.1016/j.idc.2008.03.013. Review. PubMed PMID: 18755391.
2. Haglund M, Günther G. Tick-borne encephalitis–pathogenesis, clinical course and long-term follow-up. Vaccine. 2003 Apr 1;21 Suppl 1:S11-8. Review. PubMed PMID: 12628810.
3. Zajkowska J, Czupryna P Tick-borne encephalitis – epidemiology, pathogenesis and clinical course, prophylaxis and treatment. Forum Zakażeń 2013;4(1):43-51. doi: dx.doi.org/10.15374/fz2013012
4. http://metrowarszawa.gazeta.pl/metrowarszawa/1,141637,17819826,Warszawska_mapa_kleszczy__Sprawdz__w_jakich_dzielnicach.html
5. Zając V, Wójcik-Fatla A, Sawczyn A, Cisak E, Sroka J, Kloc A, Zając Z, Buczek A, Dutkiewicz J, Bartosik K. Prevalence of infections and co-infections with 6 pathogens in Dermacentor reticulatus ticks collected in eastern Poland. Ann Agric Environ Med. 2017 Mar 21;24(1):26-32. doi: 10.5604/12321966.1233893. PubMed PMID:28378977.
6. Zajkowska J Pokłucie przez kleszcza a ryzyko wystąpienia kleszczowego zapalenia mózgu. Jak uchronić się przed pokłuciem i zachorowaniem Forum Zakażeń 2015;6(2):103–109 DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2015020
7. Stefanoff P, Zielicka-Hardy A, Hlebowicz M, Konior R, Lipowski D, Szenborn L, Siennicka J, Orlikova H; TBE enhanced surveillance working group. New endemic foci of tick-borne encephalitis (TBE) identified in districts where testing for TBE was not available before 2009 in Poland. Parasit Vectors. 2013 Jun 18;6:180. doi: 10.1186/1756-3305-6-180. PubMed PMID: 23777675; PubMed Central PMCID: PMC3689627.
8. https://orienteering.sport/tick-borne-encephalitis-tbe-dont-run-the-risk/