Szczepionka przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM)

Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM) jest jedyną skuteczną ochronę przed tą groźną chorobą. Ryzyko występuje praktycznie w całej Polsce, a także w wielu krajach europejskich. W niektórych jak Austria jest ono bezpłatne i około 90% populacji jest zaszczepione. 35-58% pacjentów chorujących na KZM ma długotrwałe powikłania neurologiczne jak pogorszenie pamięci, zaburzenia równowagi, zaburzenia mowy, trwały paraliż. Brak jest leków w przypadku zachorowania, jest dostępna wysoce skuteczna szczepionka przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, pierwsze dwie dawki podajemy zwykle w odstępie 4 tygodni.

Gdzie kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest częste?

Choroba występuje najczęściej we wschodniej, północnej i centralnej Europie. Jest także trochę inny podtyp choroby we wschodniej Rosji i Azji włączając w to Chiny i Japonię. Kleszcze są głównie obecne na terenach zalesionych, trawiastych, blisko rzek, jezior i mokradeł. Ludzie, którzy dużo czasu przebywają na łonie przyrody podejmując aktywności takie jak camping, chodzenie po górach, łowienie ryb, jazda na rowerze po górach są szczególnie narażeni i powinni rozważyć szczepienie.

Niedoszacowana liczba przypadków KZM w Polsce

Liczba przypadków KZM w Polsce jest znacznie niedoszacowana. Praktycznie wszystkie kraje wokół Polski raportują wysoki odsetek zachorowań. W przypadku wystąpienia objawów KZM nie ma żadnego leczenia. Lekarze często nie widzą potrzeby wykonywania badań, ponieważ na etapie zachorowania nie zmienia to postępowania. Istnieje skuteczna profilaktyka w formie szczepień. [Stefanoff 2013]

Czym jest kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) i co je wywołuje

Kleszczowe zapalenie mózgu jest poważną chorobą wirusową przenoszoną przez ukłucia kleszczy. Większość chorych zwykle wraca do zdrowia w ciągu tygodnia. W bardziej poważnych przebiegach infekcja może się rozszerzyć i prowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. W takich przypadkach pacjenci wymagają hospitalizacji.

Objawy kleszczowego zapaleni mózgu

Początkowe objawy zwykle pojawiają się w przedziale 2 – 28 dni od ukłucia i trwają od 1-8 dni. Najczęstsze objawy kleszczowego zapalenia mózgu:

• wysoka temperatura
• ból głowy
• zmęczenie
• bóle mięśniowe
• nudności

Powikłania kleszczowego zapalenia mózgu

35-58% pacjentów z kleszczowym zapaleniem mózgu ma długotrwałe powikłania neurologiczne [Kaiser 2008]

• zaburzenia mowy (12%)
• zaburzenia równowagi (21%)
• pogorszenie pamięci (42%)

Jak można zminimalizować ryzyko zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu?

Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu to pierwsza linia obrony. W przeciwnym przypadku na terenach zielonych zaleca się stosowanie długich rękawek, długich nogawek aby zmniejszyć ryzyko dostania się do skóry przez kleszcze. W momencie ukłucia kleszcze uwalniają substancje znieczulającą, dlatego należy oglądać się codziennie bo można poczuć ukłucia. Inną drogą jaką można się zakazić jest picie niepasteryzowanego mleka, szczególnie koziego. Z tego względu zaleca się unikanie picia niepasteryzowanego mleka. Należy niezwłocznie usuwać wkłute kleszcze.

W przeciwieństwie do boreliozy wczesne usunięcie kleszcza nie zapobiega zakażeniu KZM, ponieważ wirus nie potrzebuje tak długiego czasu jak krętki boreliozy aby wniknąć do organizmu człowieka [Zajkowska 2015].

Wirus kleszczowego zapalenia mózgu (KZM) – częstość występowania u kleszczy to nawet 8%

• Zarażone kleszcze mogą występować na różnych terenach zielonych, w tym w lasach, na łąkach i w miejskich parkach. W badaniach przeprowadzonych w 2016 r. w Warszawie bardzo duże ilości kleszczy znaleziono m. in. w ZOO i w Łazienkach Królewskich – http://metrowarszawa.gazeta.pl
• Szacuje się, że nawet 15% kleszczy może być zarażonych wirusem powodującym KZM – [Zajkowska 2013]
• W badaniu przeprowadzonym w województwie lubelskim wykazano, że odsetek kleszczy zarażonych wirusem KZM był 5-krotnie większy niż tych zakażonych krętkiem boreliozy – [Zając 2017]

Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu – schemat podawania 

Szczepionką produkowaną przez Pfizer rutynowo szczepimy w schemacie 0-1-6 m-cy z tym iż istnieje pewien dopuszczony zarejestrowany margines w którym powinno być wykonane szczepienie.

• Druga dawka – Typowo po miesiącu (28 dniach). Można też szczepić w schemacie przyśpieszonym, kiedy druga dawka jest po 2 tygodniach, dopuszczony jest maksymalny okres odstępu dla drugiej dawki do 3 miesięcy.
• Trzecia dawka – Typowo przed kolejnym sezonem, czyli na wiosnę od dawki drugiej, powinno upłynąć 5-12 m-cy
• Pierwsza dawka przypominająca – po 3 latach
• Kolejne dawki przypominające – co 5 lat, po 60 r. ż. – co 3 lata

Szczepionka przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu – skutecznoś

Po wykonaniu dwóch dawek szczepionki przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, co oceniano po 21 dniach od wykonania szczepienia osiągnięto skuteczność szczepienia około 90%, natomiast po wykonaniu trzech dawek szczepionki skuteczność szczepionki oceniono na około 99%.

Media społecznościowe

Referencje

1. Kaiser R. Tick-borne encephalitis. Infect Dis Clin North Am. 2008 Sep;22(3):561-75, x. doi: 10.1016/j.idc.2008.03.013. Review. PubMed PMID: 18755391.
2. Haglund M, Günther G. Tick-borne encephalitis–pathogenesis, clinical course and long-term follow-up. Vaccine. 2003 Apr 1;21 Suppl 1:S11-8. Review. PubMed PMID: 12628810.
3. Zajkowska J, Czupryna P Tick-borne encephalitis – epidemiology, pathogenesis and clinical course, prophylaxis and treatment. Forum Zakażeń 2013;4(1):43-51. doi: dx.doi.org/10.15374/fz2013012
4. http://metrowarszawa.gazeta.pl/metrowarszawa/1,141637,17819826,Warszawska_mapa_kleszczy__Sprawdz__w_jakich_dzielnicach.html
5. Zając V, Wójcik-Fatla A, Sawczyn A, Cisak E, Sroka J, Kloc A, Zając Z, Buczek A, Dutkiewicz J, Bartosik K. Prevalence of infections and co-infections with 6 pathogens in Dermacentor reticulatus ticks collected in eastern Poland. Ann Agric Environ Med. 2017 Mar 21;24(1):26-32. doi: 10.5604/12321966.1233893. PubMed PMID:28378977.
6. Zajkowska J Pokłucie przez kleszcza a ryzyko wystąpienia kleszczowego zapalenia mózgu. Jak uchronić się przed pokłuciem i zachorowaniem Forum Zakażeń 2015;6(2):103–109 DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2015020
7. Stefanoff P, Zielicka-Hardy A, Hlebowicz M, Konior R, Lipowski D, Szenborn L, Siennicka J, Orlikova H; TBE enhanced surveillance working group. New endemic foci of tick-borne encephalitis (TBE) identified in districts where testing for TBE was not available before 2009 in Poland. Parasit Vectors. 2013 Jun 18;6:180. doi: 10.1186/1756-3305-6-180. PubMed PMID: 23777675; PubMed Central PMCID: PMC3689627.
8. https://orienteering.sport/tick-borne-encephalitis-tbe-dont-run-the-risk/